حس زیبایی شناختی و گرایش بشر به زیباترین اجسام سبب شده تا معماران برای به نمایش گذاشتن توانایی و قدرت تخیل خود زیباترین طرح ها را برای نمای ساختمان ها طراحی کنند تا به این نیاز ذاتی بشر پاسخ داده شود. امروزه طراحی نمای ساختمان نه فقط در کشورهای پیشرفته و مدرن بلکه در کشورهای جهان سومی از اهمی بالایی برخوردار است و به راحتی می توان شاهد زیباترین و بی نظیرترین نماهای ساختمان در این کشورها بود.
نمای ساختمان از این رو مهم است چون فرصتی برای تاکید بر طراحی است. بسیاری از ساختمان ها با استفاده از طرح های استاندارد مطابق با مقررات ساختاری ساخته شده اند و در ظاهر فاقد هر نوع شخصیت منحصر به خود هستند، همین موضوع موجب می شود تا تاثیرات مخربی بر مکان هایی که ما در آن زندگی می کنیم داشته باشند. علاوه بر بحث زیبایی شناسی، نمای ساختمان می تواند نقش مهمی در بهره وری انرژی داشته باشد، همچنین نما می تواند طراحی بیرونی ساختمان را با طراحی داخلی آن پیوند بزند. با طراحی و ایده های جدید همچنین با نوآوری و تنوع در مواد مصرفی ساخت نما یک نمای ساختمانی می تواند به وجود آورنده فرصت های زیادی برای ساختمان باشد. اما در نظر داشته باشید با انتخاب سبکی خاص برای نمای بیرونی ساختمان، بهتر است این مولفه ها را در نظر داشته باشید: محیط طبیعی و آب و هوای منطقه، خاص بودن مکان خانه، نوع طراحی ساختمان های مجاور و تمایل شما برای ادغام با محیط.
نمای ساختمان معرف هویت آن بنا به بیننده است، طراحی مناسب یک معمار به ساختمان شخصیت، هویت و اعتبار می بخشد از طرفی دیگر ظاهر بیرونی ساختمان باید به خوبی بیانگر کاربری و مورد استفاده آن باشد. زیبایی، ناموزونی، خاص و یا منحصر بودن نمای ساختمان در کم و یا زیاد شدن جذابیت فضای عمومی بسیار موثر استف در هنگام انتخاب طرح نمای ساختمان باید به بافت محیط نیز توجه شود تا در کنار منحصر بودن نما هماهنگی لازم با ساختمان های همسایه خود را حفظ کند. در طراحی نما هنر معماری و خلاقیت طراح باید با فرهنگ و بافت منطقه هارمونی ایجاد کند تا ظاهر چشم نوازی را به نمایش بگذارد همچنین سلیقه شخصی کارفرما در طراحی بسیار تاثیر گذار است، این موضوع می تواند بدون در نظر گرفتن اصول زیبایی شناسی و بافت شهری در نمای عمومی و کستره شهری به عنوان یک نقطه ضعف در نظر گرفته شود و در نتیجه ناهمگونی بافت شهری را در پی داشته باشد. در هر شهر نمای ساختمان تاثیر مستقیم بر روی بدنه ی خیابان ها یا میدان هایی که در آن قرار گرفته است دارد بنابراین اعمال سلیقه شخصی بدون در نظر گرفتن نمای محیط نه تنها در زیباتر شدن ساختمانها موثر نیست بلکه باعث آشفتگی محیط نیز می شود.
اصلی ترین عنصرهای طرح نمای ساختمان
از اصلی ترین عنصرهای نما می توان به پنجره، در، سطوح و محدوده پایانی اشاره کرد، این پارامترها معانی مختلفی دارند و در ظاهر، رنگ و مصالح مورد استفاده شان با یکدیگر تفاوت دارند. نسبت‌های هندسی می توانند تاثیر زیادی در تناسب جلوه نما داشته باشند، برای مثال پنجره‌ها را می توان در گروه‌های کوچکتر با تشکیل شکلی خاص دسته بندی کرد. ترکیب بازشوها مانند ایوان‌ها، پنجره‌ها، درها و همینطور جنس نما در کنار طراحی یک معمار ماهر می تواند نمای ساختمان را به والاترین مرحله ترکیب معماری برساند و یا اینکه بدون در نظر گرفتن این موارد آن را بدون فکر طراحی کند.
اصول کلی برای طراحی نمای ساختمان
همان طور که گفته شد زیبایی نمای یک ساختمان تاثیر بسیار زیادی بر روی جذابیت بیشتر فضای عمومی دارد و بهتر است یک ساختمان علاوه بر منحصر و خاص بودن هارمونی لازم با همسایگان خود را حفظ کند و سعی شود تا خطوط و متریال هایی از نماهای آن منطقه در طراحی نما دیده شود. مرحله اول در طراحی نما، بررسی فرهنگ و بافت منطقه است تا بتوان با هنر معماری و خلاقیت طراح ترکیبی چشم نواز برای نمای ساختمان ساخته شود. در این قسمت اصولی که بهتر است برای طراحی نمای بیرونی ساختمان در نظر گرفته شود به طور خلاصه آمده است:
سازگاری نما با سازه
اتصال اصولی نما به سازه ساختمان اولین نکته در ایستایی یک نما است. فرایند طراحی نما را می توان یک حرکت رفت و برگشتی از پلان به سازه دانست. با در نظر گرفتن مصالحی که برای نما استفاده می شود بدنه نما باید اتصالات محکمی با سازه اصلی داشته باشد بنابراین باید به انطباق تمام جزئیات طراحی نما با نقشه سازه توجه داشت. از مشخصه های یک ساختمان استاندارد می توانیه مهمترین آن که اتصالات یکپارچه بدنه ساختمان با ساختار و سقف است اشاره کرد.
سازگاری نما با اقلیم
از مهمترین اصولی که باید در طراحی معماری ساختمان به آن نگاه ویژه داشت توجه به شرایط آب و هوایی منطقه است. نمای هر ساختمان بدنه و پوسته آن ساختمان است و وظیفه محافظت و مهیا کردن آسایش ساکنین را بر عهده دارد، پس باید طراحی به گونه ای باشد تا در شرایط متغیر جوی از سازه در برابر تنش های آب و هوایی محافظت نماید.
خوانایی نما
یکی از اصول طراحی نمای ساختمان های چند طبقه و بلند مرتبه سادگی و خوانایی نما آنهاست و باید در از ایجاد تنوع بیش از اندازه در طراحی آنها جلوگیری کرد. . به کار بردن المان های برجسته افقی و عمودی باعث کاهش این یکنواختی می شود در مقابل به کارگیری مصالح تک رنگ با بافت های مشابه می تواند در ایجاد خوانایی مورد نظر تاثیر فراوانی داشته باشد.
پویایی در طراحی نما
در نگاه بیننده نمای ساختمان پویا و سیال جذاب تر است و از لحاظ بصری با ارزش تلقی می شود، تغییر ابعاد بازشوها، ترکیب متریال های مختلف و استفاده از المان های افقی و عمودی میتواند در ایجاد نمای پویا تاثیر بسزایی داشته باشد.
نورپردازی نما
نمای ساختمان در شب باید مانند روز تاثیر گذار باشد، به همین دلیل می توان ادعا داشت که طراحی مناسب نورپردازی به اندازه طراحی خود نما برای بهتر جلوه دادن ساختمان مهم است. این نکته مهم را نیز در نظر داشته باشید که نورپردازی نما نباید بیش از حد خیره کننده باشد بلکه در نگاه اول باید نمای ساختمان به چشم بیاید و سپس نورپردازی توجه بیننده را جلب کند.
انواع طراحی نما ساختمان
طراحی نمای شهری
نمای کلاسیک مناسب ساختمان های بلند مرتبه یا آسمان خراش ها نیست پس در نماهای شهری قانون اول توجه به نوع ساختمان هاست و سپس باید برای طراحی هوشمندانه اقدام نمود.
طراحی نمای ویلا و ساختمان ویلایی
نه تنها در نظر گرفتن بودجه کارفرما در طراحی نمای خانه ویلایی مهم است بلکه طرح نما ویلا باید زیبا، مقاوم، خاص و هماهنگ با کل بنا باشد. در نظر گرفتن معیارهای زیبایی شناسی از ساخت یک بنای نازیبا جلوگیری می کند و از هزینه های اضافی و بی جهت نیزجلوگیری می کند.انتخاب نوع سبک ساختمان ویلایی یکی از معیارهای طراحی نماست. موقعیت مکانی ویلا ها در شرایط اقلیمی متفاوت است پس باید به طراحی نمای ساختمان در این گونه از مناطق نگاه ویژه ای داشت، سبک طراحی نما در این نوع از ساختمان ها مخصوص به خود است تا به بهترین شکل کاربری آنها را نشان دهد. در شهرهای بزرگی که ساختمان های ویلایی زیادی به چشم میخورد و از آنجا که این نوع ساختمان ها به نوعی مجلل محسوب می شوند باید به طراحی نمای آنها دقت بیشتری داشت از این رو که نمای خانه های ویلایی اعتبار و ارزش بالایی برای آنها دارد و بهتر طراحان با استفاده از متریال های روز و خاص نمایی منحصر را برای ساختمان ویلایی یک طبقه و یا بیشتر طراحی کنند.
طراحی نمای ساختمان مسکونی
اینکه تعداد ساختمان های مسکونی در سطح شهر به مراتب بسیار بیشتر از سایر ساختمان ها مثل تجاری، اداری، ورزشی و… است بر همگان واضح است و به همین دلیل است که در بیشتر خیابان ها این منازل مسک.نی است که جلوه گر اصلی شهر هستند. همانطور که در سطح شهر ها میبینیم اکثر نماهای ساختمانی با استفاده از سنگ معمولی ساخته شده، اما باید دقت داشت طرح نمای سنگ با وجود اینکه بسیار پرکابرد و پر طرفدار است چنانچه در طراحی آن از خلاقیت استفاده نشود در نهایت نمایی زیبا نخواهد شد. بیشتر طراحی های طراحان نمای ساختمان برای ساختمان های مسکونی انجام می شود و یکی از روش هایی که می توان نمای بیرونی ساختمان مسکونی را از یکنواختی خارج کرد و نمایی خاص و زیبا را ایجاد کرد، استفاده از نماهای ترکیبی برای آنهاست.
طراحی نمای برج
از عوامل اصلی طراحی نمای برج در کمیته نمای تهران و شهرستان ها جلوگیری از ایجاد آلودگی بصری در شهر است تا بتوان تایید نمای برج را دریافت کرد. به علت بلند مرتبه بودن این گونه از ساختمان ها باید در طراحی نما آنها از ایده هایی بکر و تازه بهره برد تا در گذر زمان چشم رهگذارن شهر را خسته نکند.
مصالح ساخت نمای ساختمان
در پروسه طراحی نما، انتخاب سبک و متریال کاربری ساختمان باید در نظر گرفته شود زیرا نوع مصالح و سبک نمای ساختمان نشان دهنده کاربری و هویت ساختمان است. در درجه اول دوام و حفظ زیبایی مصالح سپس وزنی که هر کدام به نمای ساختمان می دهند ازعوامل تاثیر گذار در انتخاب نوع مصالح نما به حساب می آیند. انتخاب مصالح مناسب و در نظر گرفتن جزییات فنی و ترکیب بندی می تواند در دست یابی شما به نمای مناسب ساختمان تاثیر گذار باشد. در ادامه با انواع مصالح مورد استفاده برای نمای ساختمان به طور خلاصه آشنا می شویم.
نمای سنگ طبیعی
طرح نمای سنگ یکی از نماهای لوکس به شمار می آید که هم در ساختمان های مدرن و هم کلاسیک قابل استفاده است. ممکن است هزینه نمای سنگی به نسبت دیگر نماها تا حدی گران تر باشد اما نوع از نما از زیبایی و مقاومت بالایی برخوردار است. در طراحی نمای ساختمان سنگی می توان از سنگ مرمر، سنگ گرانیت، سنگ تراورتن و یا سایر سنگ‌‌ها استفاده کرد.
نمای کامپوزیت
کامپوزیت حاصل از ترکیب چند نوع ماده است که خواص این مواد باعث مقاومت و استحکام هر چه بیشت آن می شود، کامپوزیت ها بسیار متنوع هستند و علاوه بر وزن سبک، در برابر حرارت و رطوبت نیز از مقاومت بالایی برخودار هستند. از نمای کامپوزیت برای طراحی نمای مدرن ساختمان استفاده می شود. می توان گفت قیمت بالای کامپوزیت یکی از معایب آن است که موجب می شود امکان استفاده از آن برای همه افراد وجود نداشته باشد.
نمای سرامیک
یکی دیگر از مصالحی که طرفداران بی شماری دارد نمای سرامیک است. سرامیک عایق رطوبت و مقاوم در برابر یخ زدگی و آتش‌سوزی است، همچنین با تنوع بالا در رنگ و طرح و قیمت مناسب در دسترس همگان قرار دارد. اگر قصد استفاده از سرامیک برای نمای بیرون ساختمان را دارید حتما به این چند نکته دقت داشته باشید:
- بهتر است از کاشی ساده براق استفاده نکنید
- از سرامیک هایی با رنگ تیره استفاده نکنید
- برای سرامیک نمای بیرون از سرامیک با جذب آب پایین استفاده نکنید
نمای شیشه ای
شیشه ها از موارد جدا نشدنی ساختمان محسوب می شوند. با استفاده از شیشه های رفلکسی در ساختمان ها امکان استفاده حداکثر از روشنایی به وجود آمد. شیشه یکی از متریال های زیبا و جذاب است که اگر به درستی در ساختمان مورد استفاده قرار بگیرد می تواند زیبایی چشمگیری به نمای ساختمان ببخشد. استفاده ازنمای شیشه ای میزان نور فضای داخلی ساختمان افزایش می دهد و بهتر است برای نمای شیشه ای از شیشه رفلکس یا شیشه سکوریت استفاده شود. نماهای شیشه ای به مرور زمان تحت تاثیر گرد و غبار کدر می شوند پس باید این نکته را در نظر داشته باشید که این نماها به طور مرتب نیاز به نماشویی دارند.
نمای آجری
یکی از مصالحی که در هر گوشه از معماری سنتی ما دیده می شود آجر است که یکی از نماهای محبوب در طراحی نمای بیرونی ساختمان به شمارمی آید و استفاده از آن در نماهای امروزی می تواند رنگ و بوی گذشته را به همراه داشته باشد. آجرهای استفاده شده در نما نسوز هستند و در رنگ های متنوعی در دسترس هستند. مقاومت و طول عمر مصالحی مانند آجر بسیار بالاست و با محیط زیست سازگار است. نمای آجری عایق خوبی برای صوت و حرارت است و به مصرف بهینه انرژی کمک می کند. ضریب انتقال حرارتی متریال آجر پایین است و از اتلاف انرژی جلوگیری می کند.
نمای بتن اکسپوز
بتن اکسپوز به بتنی اطلاق می شود که سطح نمایان نهایی کار صاف و صیقلی باشد و بر روی آن پوشش دیگری اجرا نشود، بنابراین کیفیت ظاهری و سطح بتن در سازه های عمومی و بنا های معماری نقش زیادی ایف می کند. قطعات بتنی مسلح با طرح و اندازه مورد نظر به صورت پیش ساخته در کارخانه ساخته می شود.
نمای ترکیبی
نمای ترکیبی تلفیقی از چند نوع مصالح مختلف است، در این سبک نما می توان از آجر، سنگ، گرانیت، چوب، کامپوزیت، بتن اکسپوز و سایر مصالح ساختمانی به طور اصولی استفاده کرد.
نمای بایرامیکس
نوعی از ملات تزیینی که اصولا در نمای ساختمان های ویلایی استفاده فراوانی دارد را بایرامیکس می نامند. بر خلاف سایر نماها که از سنگ طبیعی تولید می شود بایرامیکس ملاتی از سنگ های گرانیتی و رزین های طبیعی و مصنوعی است که می توان آن را بر روی انواع مصالح همچون شیشه، رنگ، چوب، سیمان و … اجرا کرد. این نوع از نما پس از خشک شدن شبیه به سنگهای تزیینی می شود.
نمای چوبی
یکی از زیباترین متریال هایی که در سبک مدرن یا کلاسیک قابل استفاده است نمای چوبی است. استفاده از چوب، به خصوص در ترکیب با شیشه و فلز، زیبایی طراحی نمای ساختمان را به طرز چشم گیری بالا می برد. در کنار زیبایی چوب ای نما با مشکلاتی همچون رطوبت، حشرات و تحریق روبرو است در نتیجه پیش از اجرای این نوع از نما، باید تحقیق کاملی صورت بگیرد تا بهترین و با کیفیت ترین نوع چوب برای نمای ساختمان انتخاب شود. چوب فرآوری شده به علت مقاومت در برابر رطوبت، آتش‌سوزی و نفوذ حشرات یکی از گزینه های مناسب برای استفاده در نمای ساختمان است.
سبک های طراحی نما
نمای ساختمان مدرن
طراحی نمای مدرن تابع قوانین معماری مدرن است. در نمای مدرن ساختمان تزئینات حذف شده و بر خلاف طراحی نمای کلاسیک تا جای ممکن از عناصر به شکل ساده تری بهره برده شده. معنای کلمه مدرن " آنچه مربوط به زمان حال است" تعریف شده، بنابراین هنگامی که در مورد خانه هایی با نمای مدرن صحبت می شود، به مواردی اشاره خواهد شد که مطابق با آخرین روش های روز اصول معماری مدرن ساخته می شوند. نمای مدرن با متریال های به روز و متنوعی جای خود را در طراحی نما باز کرده است، استفاده از انواع متنوع مصالح ساختمانی که علاوه بر زیبایی به ساختمان شما هویت نیز می بخشند، مصالحی همچون شیشه، کامپوزیت و فلز با سبکی نوین، طراحی زیبا و همچنین استفاده از جدیدترین روش های نورپردازی و رنگ بندی های متنوع چز مصالحی است که در طراحی های نمای ساختمان مدرن مورد استفاده قرار می گیرند. یکی دیگر از مزیت های سبک مدرن نما پایین تر بودن هزینه طراحی نمای مدرن بسته به متریال اولیه استفاده شده نسبت به دیگر سبک هاست.
در حال حاضر، بی نهایت نمای مدرن برای ساختمان ها طراحی شده است با این حال، تلاش شده طراحی آنها بر اصول مشترک سادگی، کارایی، ظرافت و عدم تزئینات بنا پایبند باشد. زیبایی یک خانه مدرن در طراحی بی تکلف آن نهفته است. نمای مدرن یک ساختمان، با طراحی خلاقانه و جسورانه ی خود می تواند اولین سرنخ را در مورد چیزی که پس از ورود به ساختمان در انتظار افراد می باشد، به شما ارائه دهد. در نمای مدرن، استفاده از ریتم های عمودی و افقی و زاویه دار و همچنین مصالح نوین و تکنولوژی های جدید جذابیت و پویایی این سبک را افزایش می دهد. با وجود بسیاری از مواردی که می تواند در طراحی یک بنا برجسته باشد، همیشه می توانید منتظر غافلگیری های غیر منتظره در نمای ساختمان مدرن باشید.
نمای مینیمال
در سبک طراحی مینیمال از تعداد محدودی متریال استفاده می شود و اصل طراحی کاربرد ساده و صریح فرم ها است. این نوع سبک که بر اساس سادگی در طراحی و نفی تزئینات اضافی است در ایران طرفداران زیادی ندارد.
نمای تلفیقی
همانطور که از نام آن پیداست در این نوع طراحی از ترکیب چند مصالح برای ساخت استفاده می شود. در طراحی نمای تلفیقی که بیشتر در ساختمان های اداری و تجاری کاربرد دارد ،از ترکیب شیشه، سنگ و کامپوزیت استفاده می شود. ویژگی مثبت این طراحی این است که انواع متریال ها در طراحی نمای ساختمان تلفیقی کاربرد دارد و می توان از آنها استفاده کرد. برای زیبایی هر چه بیشتر طراحی تلفیقی می توان از ایجاد موج و طرح های تلفیقی بر روی نما کمک گرفت.
نمای ایرانی اسلامی
این نوع طراحی نمای ساختمان بیشتر در ساخت مساجد و اماکن مذهبی کاربرد دارد و برای ساخت این نما از مصالحی همچون سنگ و کاشی و آجر استفاده می شود و در تزئینات آن نقوش اسلیمی به کار برده می شود. طراحی نمای اسلامی دارای ویژگی منحصر به فرد و المان های مشخصی است آن را شاخص کرده است، از جمله این المان ها: قوس ها، کاربندی ها، مقرنس کاری و کتیبه ها، ستون ها و گره ها می باشد.
پیشنهادهایی برای انتخاب سبک طراحی نما
کاربری ساختمان در طراحی نما بسیار تاثیر گذار است، به طور مثال اگر کاربری ساختمان اداری باشد نمای کامپوزیت برای بیشتر دیده شدن نما پیشنهاد می شود. این متریال امکان خلق برجستگی و فرورفتگی های مناسبی در نما را به طراحی می دهد که همین منظور به زیبایی نما کمک شایانی می کند.
یکی دیگر از عوامل تاثیر گذار در انتخاب سبک نما موقعیت مکانی است که ساختمان در آن واقع شده، به طور مثال نمای ساختمانی که در خیابان اصلی شهر قرار دارد با ساختمانی که در کوچه ای فرعی قرار گرفته متفاوت خواهد بود. بهترین گزینه برای ساختمان های اداری که در گذرهای اصلی شهر واقع هستند نمای مدرن است.
مساله مهم دیگری که در طراحی نمای ساختمان مورد توجه است در نظر گرفتن نیاز به فضای کافی برای نصب و قرار گیری تابلو بر روی نمای برخی ساختمان های اداری و تجاری است، پس همانطورکه گفته شد کاربری ساختمان نقش مهمی در روند ساخت و طراحی نمای ساختمان مورد نظر را داراست.
ضوابط طراحی نما کمیسیون طراحی شهری
• عملکرد ساختمان (تجاری، اداری و …) در طراحی نما مد نظر قرار بگیرد. استفاده از کامپوزیت برای نماهای مسکونی توصیه نمی شود.
• حداکثر از دو نوع مصالح با رنگ غالب روشن و ملایم (سفید، کرم، شیری) در طراحی نما استفاده شود، همچنین استفاده از رنگ های نامتعارف و تند برای نمای ساختمان توصیه نمی شود.
• مصالح استفاده شده در نما از جنس با دوام و مرغوب و کیفیت بالا انتخاب شود.
• در صورت استفاده از آجر در نما از بندکشی و برای اجرای سنگ ها در نما از اسکوپ استفاده شود.
• حتی المقدور از شیشه ساده وبرای کاهش آلودگی صوتی از پنجره دوجداره استفاده شود.
• برای باکس راه پله ها استفاده از پنجره یکسره ممنوع است.
• در صورت همرنگ بودن با نمای اصلی استفاده از قاب پنجره و اجزای نما مجاز است.
• فضای ورودی ساختمان با عقب رفتگی در پلان طراحی شود و دعوت کننده باشد.
• به تناسب و توازن خطوط ریتم افقی و عمودی غالب در طراحی نما توجه شود.
طراحی نمای ساختمان و کمیته نما
طراحی نمای ساختمان ها باید به طوری انجام پذیرد که نمای شهری را به نمایی چشم نواز تبدیل کند، به همین دلیل شهرداری های شهرهایی مثل تهران و مشهد کمیته نما را برای نظارت بر این امور راه اندازی کرده اند. کمیته نما با نظارتی که بر طرح های نمای ساختمان ها دارد شکل ظاهری نماها را به طرح هایی خاص محدود می کند که طراحان باید تلاشکنند تا طراحی های خود را به گونه ای انجام دهند که متناسب با ضوابط کمیته نما باشد.
برآورد قیمت طراحی نمای ساختمان
عامل ها زیادی بر قیمت طراحی نما موثرند که این عوامل در کنار هم تعرفه و هزینه طراحی نما ساختمان را مشخص می کنند.
برخی از مسایل موثر در قیمت طراحی نمای ساختمان از این قرارند:
• سبک ساختمان
• مواد اولیه و متریال مورد استفاده
• متراژ و ابعاد نما
• حق الزحمه پیمانکاران و عوامل فنی
هزینه ای که برای طراحی یک نمای مناسب صرف می شود در جهت منفعت کارفرما خواهد بود چرا که با طراحی اصولی تلاش می شود تا در هزینه های پیش بینی نشده احتمالی آینده صرفه جویی شود.